Giới thiệu về hoa lan theo Trần Văn Huân và Văn Tích Lượm

Các họ lan được đánh giá là một trong những loài hoa cao cấp trong vương quốc thảo mộc. Bao gồm hơn 25.000 loài khác nhau, cùng với những loài mới được khám phá và mô tả theo từng năm.

Do bởi chúng được phân bố vùng rộng lớn, trải dài từ đường xích đạo cho đến Bắc cực, từ đồng bằng cho đến các vùng núi băng tuyết.

Các loài lan rất khác biệt nhau: Lan đất (phát triển mọc trong đất kháng nước); thực vật biểu sinh hoặc thực vật phụ sinh (phát triển phía trên mặt đất hoặc sống bám trên các loại thảo mộc khác, thu hút chất dinh dưỡng và nước từ môi trường chung quanh); thực vật phát triển trên mặt đá hoặc ngay cả dưới mặt đất (phát triển dưới bề mặt của môi trường cấy trồng). 

Từ hàng ngàn năm nay, ở mọi lục địa đã trực tiếp gần gũi với các giống thảo mộc này. Họ bị quyến rũ bởi vẻ đẹp của các bông hoa, cũng như mùi hương hoặc bị cuốn hút ngầm bởi những tinh dầu có thể trích ra từ chúng. 

Ở châu Âu, nơi những loài lan đã được cấy trồng từ thời văn minh cổ Địa Trung Hải. Những nhà sản lập ngành Lan học đáng kể là triết gia người Hy Lạp Theophrastus (372 –  287 trước Công nguyên) và sau này là nhà thực vật học người Thụy Điển Linnaeus (1707 – 1778). 

Chính Theophrastus là người đầu tiên sử dụng từ Hy Lạp (Orchis) để chỉ nhóm thảo mộc đặc biệt này.

Rễ của chúng được phơi khô, xắt nhỏ để dùng làm thuốc giảm đau và chất kích thích, chúng được liệt kê trong dược điển cổ truyền Hy Lạp và vùng Tiểu Á lân cận. 

Thậm chí cho đến ngày nay, chúng ta cũng dễ dàng tìm thấy một số thức uống làm bằng rễ khô của một vài loài lan. Và mãi cho đến giữa thế kỷ 18 cái tên này mới được áp dụng cho toàn bộ các họ lan của Linnaeus: các giống Plantarum đánh dấu sự khởi đầu của nguyên tắc phân loại hiện đại về thảo mộc. 

Tuy nhiên, ngoài Theophrastus và Linnaeus cũng có nhiều người khác quan tâm đến giống lan đặc biệt như là các cây thuốc.

Điều này đã được chứng minh bằng cách tham khảo ở các sách y học và dược thảo của những tác giả như Dioscorides (thế kỷ thứ I sau Công nguyên) : Otto Brunfels of Strasbourg (khoảng 1488 – 1534); Leonhard Fuchs (1501 – 1566) và John Gerald (1542 – 1612): 

Ở Trung Quốc cách đây khoảng 2500 năm, Khổng Tử đã ca ngợi vẻ đẹp kỳ lạ và hương thơm của hoa lan. 

Một cuốn sách đầu tiên có thể đã được viết ở Trung Quốc trong khoảng năm 1000 sau Công nguyên về việc trồng cấy lan và miêu tả các loài lan cũng như sự phong phú của chúng. 

Các văn bản khắc trên đá của bộ tộc Aztec cổ xưa kể lại cho chúng ta về quả của giống lan leo nhiệt đới Vanilla đã sớm được dùng như thế nào để làm ra thức uống và lại được yêu thích hơn cả loại thức uống truyền thống làm từ hạt cô-ca. 

Trong những thời kỳ sau này, và vào đầu thế kỷ 19, một cơn sốt yêu thích sưu tập lan nhiệt đới bùng nổ.

Dẫn đến việc loài cây này được thường xuyên đề cao trong văn học, trong tiểu thuyết cũng như khoa học. Những hình thức cơ bản được mở rộng từ học thuyết Darwin trong việc thụ phấn hoa bởi các loài côn trùng cho đến nỗi ám ảnh khôn nguôi của Proust với loài hoa lan nhiệt đới của vùng châu Mỹ ở “Phương pháp Swann”.

Công trình khoa học của Bernard và những người khác đã tiết lộ những bí mật về sự phát triển của các loài hoa này và các câu chuyện trinh thám của Ray Stout và nhân vật chính nuôi trồng lan Nero Wolfe của ông ta. 

Mãi đến thế kỷ 20, khi mà kỹ thuật nuôi trồng lan đã được Bernard. Knudsen và Morel nỗ lực chuyến đổi.

Cho tới nay các nhà sưu tập lan tài ba ở châu Âu đã nuôi trồng nhiều loài và có những mức độ thành công khác nhau trong suốt 150 năm trước đây.

Tất cả các thành công này được bắt nguồn từ các bộ sưu tập của các nhà săn lùng thảo mộc nổi tiếng. Được các nhà yêu lan người châu Âu tài trợ. Họ đã gởi hoặc mang chung về từ các vùng nhiệt đới ở các châu lục khác nhau. 

 Có một thời kỳ rất ngắn trong các nhà kính ở châu Âu người ta đã chú ý đến giống lan nhiệt đới Bletia Versunda do Peter Colli – sion ở Bahamas (năm 1731) gửi cho ông Wager ở Anh.

Theo thực tế những nhà nuôi trồng lan ở thế kỷ 18 đã thành công rất nhiều với giống Epidendrum và Vanilla.

Họ đã được ông Miller đề cập đến trong cuốn sách của ông viết về việc nuôi trồng hoa (1768) cùng với giống Phaius tanker villeae và Cymteidium ensifolium do nhà vật lý học người Anh John Fothergill nhập khẩu từ Trung Quốc vào năm 1778. 

Vào năm 1794, đã có 15 giống lan được nuôi trồng ở vườn Thực vật hoàng gia Kew. Ở Luân Đôn và bây giờ rất phổ biến là giống Encyclia và Encyclia fragans. Cả hai đều xuất xứ ở Tây Ấn (West Indies). 

Suốt thế kỷ 19, nước Anh vẫn đứng hàng đầu về nhập khẩu hoa lan, tiếp theo là Hà Lan và Bỉ. 

Các nhà săn lùng thảo mộc gan dạ. Các nhà từ thiện giàu có. Các nhà doanh nghiệp tài ba, những nhà khoa học nổi tiếng.

Cả những nhà làm vườn tâm huyết, tất cả họ đã góp phần xây dựng nên tượng đài lan quốc tế. Tên tuổi họ đã gắn liền với các loài hoa mà họ đã nhập khẩu như: Cattley, Skinner, Bowring, Loddiges, Lindley, Sander, Lobb, Gardner, Veitch, Low, Godefroy, Van Houtte, Vuy Iskete, Lawrence, Gould vv…

Số lượng lớn đã vượt bậc vào đầu những năm của thế kỷ 20. Thậm chí hơn hẳn thế kỷ trước. Những mức giá kỳ quặc được trả cho các giống hoa lan độc đáo ở những nơi mà chúng không còn lưu lại giống.

Các nhà hâm mộ cuồng nhiệt thường sưu tập hàng chục ngàn kiểu màu cùng một loài lan. Vì thế chúng bị cạn kiệt, do vậy mà họ đã chiếm lĩnh được ngôi vị độc tôn. 

Nhiều di chúc lập dị được lập ra. Trong đó nêu lên những lời chỉ dẫn để phá hủy toàn bộ những giống được sưu tập. Đến nỗi các thế hệ sau này đã không thừa hưởng được một lợi ích nào nơi chúng ; và rồi giống cây lai đầu tiên được định giá quá mức tưởng tượng…

Tất cả các hoạt động này đã được ghi chép vào sách vở. Chúng lôi cuốn những tìm hiểu và phân tích về những đam mê vẫn còn lưu lại cho đến ngày nay với nhiều hình thức khác nhau. 

Khoa học đã thành công trong việc cấy trồng và tái tạo các giống lan. Giúp cho chúng phát triển dễ dàng hơn. Những đặc quyền sưu tập trước đây chỉ dành riêng cho một số người thì nay đã trở thành cái thú cho nhiều người.

tag: Giới thiệu về hoa lan, hoa lan, họ lan, phong lan, địa lan

Nguồn: Trích “Kỹ thuật nuôi trồng cấy lan” Trần Văn Huân, Văn Tích Lượm

Các bạn đặt hàng trực tuyến hoặc liên hệ: Hotline, zalo: 0963.090.463; 0944.252.463

Theo dõi chúng tôi trên fanpage facebook, trang cá nhân

Xem sản phẩm trên kênh Youtube

Vườn lan Thành Nguyễn cảm ơn các Bác, Cô, Chú, Anh, Chị … đã quan tâm, ủng hộ!