Tìm hiểu về địa lan – cymbidium

Địa lan là một loài lan có giá trị nổi bật, có giá trị thưởng ngoạn cả thân, lá, rễ. Loài có một nét đẹp giản dị, hài hòa. Địa lan đã đi vào đời sống văn hóa của người dân, cây còn hiện diện trong văn học, nghệ thuật, thi ca.

Tại Trung Hoa địa lan được các họa sĩ vẽ lên những bức tranh thủy mặc vào đầu thế kỷ XIV. Sau đó cây hiện diện trên tranh mộc dân gian của Việt Nam về hoa cảnh 4 mùa.

Phân loại địa lan

Bản mô tả địa lan xưa nhất có lẽ là loài Mặc lan (Cym. ensifolium) trong sách ghi chép về thực vật của Trung Hoa khoảng cuối TK III sau Công nguyên.

Chi lan kiếm (Cymbidium) hay còn gọi là Địa lan hoặc Thổ lan. Chi gồm 52 loài thuộc họ Lan. Chi được mô tả bởi Olof Swartz vào đầu năm 1799. Chi có tên viết tắt Cym. Tên gọi Cymbidium cũng là tên của một liên minh hoa lan gồm chi Ansellia, Cybidium, Grammato – phyllum thuộc Phân họ Lan biểu sinh bậc cao.

Trong khóa phân loại của Lindley – Bentham – Brieger năm 1983 thì chi Cym thuộc tông phụ Cymbidinae, tông Dendreae, phân họ Orchidoideae.

Theo Henri Lecompte thì chi này có 120 loài (năm 1932). Năm 1978 Jean Carmard sắp xếp lại và xác định có khoảng 60 loài trong chi. Ở nước ta các nhà phân loại học Việt Nam như Phạm Hoàng Hộ, Võ Văn Chi đã giới thiệu nước ta có khoảng 12 loài địa lan. Các loài thuộc chi Cym phân bố tại các nước Đông Dương, Miến Điện, Thái lan, từ dãy Hy Mã Lạp Sơn đến Nam Trung Quốc.

Đặc điểm các loài này sống ở các vùng rừng núi khá cao, khô và lạnh, một vài loài khác sống tại điều kiện nóng ẩm của rừng nhiệt đới.

Hình thái địa lan

Hình thái bên ngoài

Cymbidium là lan thân thảo, đa niên, cấu tạo từ các thân giả hàng năm tạo thành bụi. Tuỳ loài mà có rễ bám đá, ăn vào vỏ cây, mặt đất hay đất mùn. Rễ mới của các cây Cym thường mọc từ cây con. Đối với cây mẹ thì rễ thường phân nhánh từ củ rễ mà ít khi ra rễ mới. Căn hành hay còn gọi là thân ngầm của lan thường ngắn, nối những củ lan (giả hành) với nhau.

Giả hành hay còn được gọi là củ lan thực chất là những cành ngắn của căn hành. Giả hành khi bị tách ra khỏi căn hành vẫn có khả năng nảy chồi mới. Do đó Cymbidium được xếp vào nhóm lan đa thân (sympodial). Giả hành thường có dạng con quay hay dạng hột xoài, đường kính giả hành từ 1-15 cm.

Hình thái lá Cymbidium

Hình thái lá địa lan thường có hai dạng: dạng thực đính trên giả hành và dạng vảy đính theo một đoạn căn hành. Lá thực thường có cuống lá, giữa bẹ lá và cuống lá có một tầng phân cách. Đoạn bẹ lá vẫn ôm lấy giả hành khi phiến lá rụng, một số loài địa lan không có cuống lá. Phiến lá địa lan cũng khác nhau ở mỗi loài, gân nổi rõ hay chìm trong thịt lá. Màu sắc lá ở những loài không chịu rợp có màu xanh vàng.

Ở những loài còn lại có lá màu xanh đậm. Bản lá và độ dày của lá cũng thay đổi tùy theo từng loài. Các loài ưa rợp thường có lá mỏng và bản to hơn so với các loài ít chịu rợp. Lá cây có dạng dải, dạng mũi mác và dạng phiến. Đầu lá nhọn hoặc chia làm hai thùy. Kích thước của bản lá biến động từ 0.5 – 6 cm. Chiều dài lá thay đổi từ 10 -150 cm.

Chồi hoa địa lan

Chồi hoa thường mọc dưới giả hành, phía trong các nách lá, tách các bẹ già và đâm ra bên ngoài. Mỗi giả hành thường chỉ cho hoa một lần. Chồi hoa thường xuất hiện đồng thời với chồi thân, những chồi hoa no tròn hơn, còn chồi thân hơi dẹp. Lá ở chồi thân mọc đâm ra 2 phía hình đuôi cá, còn ở chồi hoa các lá bao hoa luôn ôm chặt quanh phát hoa.

Cọng hoa địa lan không phân nhánh có thể dựng đứng hoặc buông thõng xuống. Tùy loại mà có hoa dài từ 10 đến 100 cm hoặc hơn. Mỗi cọng hoa mang từ vài hoa đến vài chục hoa xếp theo đường xoắn ốc. Búp hoa khi đã đủ lớn sẽ dang xa khỏi cọng hoa. Xoay nửa vòng tròn đưa cánh môi xuống dưới rồi bắt đầu nở. Hoa địa lan có 2 cánh ở bên trong và 3 cánh đài ở bên ngoài. Cánh đài có câu trúc và hình thái giống với cánh hoa.

Cánh hoa thứ 3 chuyên hóa thành cánh mô. Màu sắc rực rỡ hơn các cánh hoa còn lại, xẻ thành 3 thùy tạo ra dạng nửa hình ống. Hai thùy bên ôm lấy trụ, thùy thứ 3 có dạng bầu hay nhọn tạo thành hình đáy thuyền. Thùy thứ 3 có tác dụng làm chỗ đậu cho côn trùng đến hút mật và thụ phấn cho hoa. Giữa cánh môi có hai gờ dọc song song màu vàng. Bên trong cùng có đĩa mật và có tuyến tiết mùi hương thu hút côn trùng.

Hình thái ngoài và cấu trúc của hoa địa lan

Cymbidium là loài có hoa lưỡng tính, cây có nhị đực và nhị cái cùng gắn chung trên một trụ nhị – nhụy hình bán trụ hơi cong về phía trước. Nhị nằm ở phía trên cùng mang hai khối phấn màu vàng, có gót dính như keo. hai khối phấn được bao bởi nắp màu trắng ngà có thể dễ dàng cở mở. Hộc chứa phấn cách với nhụy bở một gờ nổi lên. Vì cấu trúc này nên Cymbidium chỉ thụ phấn được nhờ côn trùng. Sau khi thụ phấn hoa xoay dần về vị trí cũ, bầu noãn phình lên tạo thành quả.

Quả Cymbidium

Quả lan là một nang có 3 góc. Bên trong có chứa rất nhiều hạt li ti (lên tới hàng nghìn hạt). Khi quả chín sẽ được mở theo 3 đường góc và gieo vào không khí những hạt lan nhỏ li ti màu vàng lụa. Khi hạt được rơi vào các vị trí có đủ điều kiện về độ ẩm, ánh sáng và có nấm cộng sinh tham gia thì hạt sẽ nảy mầm và phát triển thành cây mới.

————————————-

Các bạn đặt hàng trực tuyến hoặc liên hệ: Hotline: 0963 090 463; Số zalo: 0944 252 463

Theo dõi chúng tôi trên facebook: https://www.facebook.com/hoalancaycanh1/

Trang facebook cá nhân: https://www.facebook.com/thanhtpvp/

Vườn lan Thành Nguyễn chúc các Bác, Cô, Chú, Anh, Chị … có một vườn lan đẹp!