Cây gỗ bách xanh – Calocedrus macrolepis Kurz

Tên khác: Tô hạp bách, tùng hương, pơ mu xanh, pơ mu giả. Họ: Hoàng đàn – cupressaceae

Hình thái cây gỗ bách xanh:

Cây gỗ lớn, thường xanh, cao 20-25m, đường kính thân 0,6-0,8m. Thân thẳng( khi lên cao trên 10m lại thường bị vặn), vỏ cây có màu nâu đen và những vết nứt dọc. Cây bách xanh thường phân cành sớm từ gốc; cành to thường mọc ngang. Cành con mang những nhánh nhỏ thường nằm trên cùng một mặt phẳng. Tán cây gỗ bách xanh hình tháp rộng. Lá dạng vảy, xếp áp sát trên cành thành từng đốt. Mỗi đốt có 4 lá dạng vảy( 2 lá lưng bụng lớn hơn 2 lá bên), đầu lá nhọn, mặt trên màu xanh lục đậm, mặt dưới màu lục bạc.
Nón đơn tính cùng gốc; nón cái hình trụ hay hình trái xoan, dài 12-18mm, rộng 5-6mm, hóa gỗ, có cuống. Khi chín nứt thành 2 mảnh bên với 1 mảnh giữa mang 2 hạt to, mỗi hạt có 2 cánh không bằng nhau.

Các thông tin khác về thực vật:

Calocedrus Kurz là một chi nhỏ, chỉ gồm 2-3 loài. Chúng đều là những loài thực vật rất cổ, còn sót lại có tuổi Trung sinh. Gần đây, Averyanov, L.V. Nguyễn Tiến Hiệp, Phạm Văn Thế và Phan Kế Lộc ( 2004) đã phát hiện thêm loài Bách xanh đá ( Calocedrus rupestris Aver,H.T.Nguyễn & L.K.Phan) phân bố trên núi đá nghèo tại Bắc Kan. Đây là một loài có chứa tính dầu và cũng là loài đặc hữu, rất quý hiếm của Việt Nam.

Phân bố của gỗ bách xanh:

Tại Việt Nam:
Bách xanh phân bố tự nhiên tại Lào Cai( sapa), Hòa Bình( mai châu) Hà Tây ( Ba vì ), Khánh Hòa, Ninh Thuận, Đăk Lak, Lâm Đồng. Đã được đưa trồng và sinh trưởng tốt ở VQG Ba Vì và VQG Cúc Phương.
Trên thế giới
Trung Quốc( Vân Nam, Đài Loan), Lào. Thái Lan, Myanmar và Ấn Độ.

Đặc điểm sinh học:

Cây gỗ bách xanh mọc trong rừng rậm nhiệt đới, thường xanh trên các khu vực có độ cao 1000-1800m so với mặt nước biển. Bách Xanh thường mọc rải rác, ít khi gặp mọc tập trung thành từng đám nhỏ. Thường gặp bách xanh mọc hỗn giao với thông nàng ( Podocarpus imbricatus Blume), hoàng đàn giả ( dacrydium elatum wall.ex Hook.) và các loài cây khác trong tầng vượt tán của rừng.

  Cây gỗ bách xanh ưa khí hậu mát mẻ( nhiệt độ trung bình năm dưới 16) độ ẩm không khí cao và tổng lượng mưa hàng năm khoảng 2000mm, trên đất tốt, ẩm, nhiều mùn và có tầng thảm mục dày, trên các sản phẩm phong hóa của đá silicat axit.

Ở điều kiện thích hợp, hạt nảy mầm tương đối tốt, song chúng thường sinh trưởng, phát triển chậm.  Số cây sống sót, trưởng thành thường rất ít.
Tại Đà Lạt, cây cho hạt vào khoảng tháng 10-12

Công dụng của gỗ bách xanh:

Tinh dầu có mùi thơm dịu, hiện còn ít được nghiên cứu về mặt hóa học cũng như giá trị sử dụng. Mùn cưa được dùng làm hương thắp. Gỗ rất tốt, thớ gỗ thẳng, mịn, rắn, chắc, khi khô không biến dạng, không nứt nẻ, không bị mối mọt,dễ gia công, chế biến, có thể dùng đóng đồ gỗ cao cấp, hàng thủ công mỹ nghệ.
Cây có tán dạng tháp, rât đẹp có thể trồng làm cảnh trong các vườn hoa gia đình, trong các công viên, công trình công cộng.

Kỹ thuật nhân giống, gây trồng cây gỗ bách xanh.

Cây có thể nhân giống bằng hạt hoặc giâm cành, song hiện nay chưa được nghiên cứu nhiều. Đây là vấn đề cần được quan tâm đặc biệt trong thời gian tới.