Giá trị thưởng ngoạn của phong lan – phần 1.

Ngọc điểm

Một người trưởng thành, dù không có chút đam mê nào về việc tự nuôi trồng một cây Phong lan, vẫn có cái thú thưởng thức một giò Phong lan khi bắt đầu nở hoa. Do đó, cách gọt tỉa, bày chơi và thưởng ngoạn một chậu Phong lan cũng có “lắm công phu”. Người xưa thường lấy cây để chỉ người, và Phong lan được ví như “Quân tử chi lan”, “Vương giả chi lan”. Vẻ đẹp của các loài Phong lan không chỉ ở các cụm hoa, mỗi một cánh hoa mà phong độ “quí phái” “cao thượng” còn biểu hiện ngay cả ở dáng cây, cách cây mọc, sự sắp xếp lá và sự buông thả của các chùm rễ mập mạp. Bày một giò Phong lan sao tôn được hết vẻ cao quí của nó, đó là cả một nghệ thuật. Tuy nhiên, cần chú ý làm thỏa mãn một chút về yêu cầu sống của từng loài Phong lan, sự thưởng thức mới thật trọn vẹn. Như trên đã nói, Phong lan có thể chia làm 2 nhóm cơ bản : Nhóm ưa sáng hoàn toàn và nhóm chịu bóng 1 phần (gồm cả các loài trung sinh và chịu bóng). Nhóm ưa sáng bao gồm các loài sinh trưởng đơn trục. Cây mọc cao, dài, và thường cho các cụm hoa lớn., do đó ít được bày trong các phòng khách, phòng làm việc.
Trước dây, trong các vườn nhỏ, chúng thường được trồng trong các chậu lớn và đặt giữa sân. Ngày nay, người ta trồng thành bụi lớn hay buộc ngay trên thân các cây gỗ trong vườn. Nhiều nhà kinh doanh đã trồng cây lan Bướm (Papilionanthe teres Schltr.) thành các luống dài có nẹp tre ngang thân để giữ cây thẳng đứng. Các cụm hoa được cắt để cắm lọ, bày trong nhà. Cùng với lan Bướm, nhiều loài Phong lan sinh trưởng đơn trục khác như lan Nhện trồng (Arachnis X Maingayi Schltr.), Lan Phượng vĩ (các loài trong chi Renanthera Lour.), Lan Hổ bì (Staurochilus fasciatus Ridl.) được gây trồng trên các khúc gỗ lớn, trên thân cây hay trồng ngay ở đất dưới gốc các cây gỗ khác (làm giá thể cho cây mọc vươn dài) và lẽ dĩ nhiên khi cây nở hoa, chỉ có thể cắt cả cụm hoa để cắm lọ. Cái thú thưởng thức cả một chậu Phong lan đầy đủ thân lá và hoa rất hiếm ở các loài này. Một số ít đoạn thân được trồng trong các chậu lớn treo nơi trãi nắng, từ thân mọc ra các rễ chống mập mạp và đến mùa cũng cho các cụm hoa dài.
Việc trang trí các chậu Phong lan lớn với thân lá hoa lớn, dài cũng cần phải có vị trí tương xứng. Phòng khách lớn, sáng sủa với các bộ bàn trà rộng rãi bóng loáng mới hài hòa ,rởi các cụm hoa sặc sỡ đó. Hoa các loài trong chi Phượng vĩ thường màu hồng đậm đến màu đỏ gạch, cánh lớn nên phần nền tường phải sáng trắng còn hoa các loài Lan Nhện thường ( có vằn màu xanh, nâu, căn phòng trưng bày phải đủ ánh sáng 4 chiều. Các chậu Lan Bướm cánh mỏng dễ nát, nếu không đủ nước và ánh sáng do đó cũng phải được đặt nơi gần cửa sổ, và vì dáng cao của cả cây, nên có thể bày ngay dưới đất sát các bàn trà thấp, người ngồi uống trà có thể ngắm hoa ngang với tầm mắt. Nhận thấy, khi gây trồng các loại Phong lan sinh trưởng đơn thân nếu bị che nắng, cây vươn rất dài đôi khi phân nhánh, do đó khi cây nở hoa, đưa cả cây vào trang trí trong phòng rất khó khăn. Do đó, nếu có điều kiện, khi các chồi hoa ở đỉnh thân bắt đầu nhú dài, có thể cắt phần đoạn thân (Độ dài tùy theo nơi định trang trí, nhưng không nên dài quá 40 cm), với một vài rễ chống, dem trồng vào một chậu lớn có đầy đủ phân mùn. Khi cây bám được vào chậu, cũng là lúc cụm hoa nở rộ. (Đôi khi chỉ cần treo đoạn thân có rễ chống mập và cụm hoa lơ lửng trong không khí, mà không cần có chậu hay giá thể).
Nhìn chung hoa của các loài Phượng vĩ, Lan Nhện cũng như các loài trong chi lan Dáng hương, Lan Ngọc điểm không bao giờ nở cùng một lúc, thời gian trang trí trong phòng có thể kéo dài cả tháng, do đó, khi không cần thiết (buổi đi làm, không có khách, hay ban đêm) có thể đưa chậu Phong lan ra ngoài trời để cây có sức hồi phục mạnh, hoa lâu tàn. Khi bày trong phòng, cũng tránh để dưới quạt máy có gió lớn hay nơi góc tối.
Các căn phòng nhỏ hay nơi tiếp khách chật hẹp thì chỉ có cách cắt cụm hoa hay 1 phần đỉnh thân và cắm lọ, như vậy cái thú thưởng thức cả 1 giò Phong lan mập mạp bị giảm đi một phần. May thay, số loài Phong lan sinh trưởng đơn trục và ưa sáng hoàn toàn cũng khá ít.
Đa số các loài Phong lan đều có lối sinh trưởng hợp trục và chịu bóng một phần, do đó khi 1 giò Phong lan bắt đầu nở hoa trong vườn, dưới các giàn che, lập tức cây đó được tuyển chọn để đem treo nơi hàng hiên hay một nơi nào đó thích hợp trong căn phòng. Nhóm Phong lan này, ngoài một số loài quí, vừa cho hoa lớn, màu sắc lộng lẫy, vừa có hương thơm ngào ngạt, như Lan Ngọc điểm (Rhynchostylis gigantea Ridl.), Lan Cẩm báo (Vandopsis parishii Schltr.) Lan Dáng hương quế (.Aerides falcata Ldl.) … việc trình bày các chậu Phong lan đó trong các căn phòng thật dễ dàng, thì các loài Phong lan Việt Nam khác hình như thể hiện một cách nghiêm ngặt qui luật “thừa trừ” của thiên nhiên. Nhiều loài Phong lan có cụm hoa lớn, hoa sặc sỡ, phô bày ra hết vẻ đẹp của các cánh hoa thì hầu như không có hương thơm, ngược lại các bụi Phong lan nhỏ bé, nẩy ra các cụm hoa kín đáo, hoa có màu sắc khiêm tốn, đôi khi mau tàn, thì lại tỏa ra hương thơm thật tuyệt diệu (có khi chỉ 1 lúc ban ngày hay bắt đầu chiều xuống). Như thế, chớ thấy bụi Phong lan ít lộng lẫy về màu sắc mà coi thường. Vào mùa thu ấm, đem bày ở trong nhà một bụi Hoàng thảo tím huế (Dendrobium hercoglossum Rchb.f.) hay Hoàng thảo tiểu hộc (Dendrobium podagraria HK.f.) rồi đóng cửa đi làm. Buổi trưa hay chiều khi trỏ về mở cửa, cả căn phòng như dịu mát hẳn lại và ngây ngất hương thơm. Bạn như quên hết cái mệt nhọc của cả một ngày lao động dài và lấy lại dược sự yên tĩnh của tâm hồn.       Các chậu Phong lan này có thể bày ngay trên bàn trà hay trên bàn làm việc, hương thơm dịu mát luôn tỏa đều nơi chỗ ngồi, chỉ cần tránh đừng để có gió lùa (không mở quạt lớn) hay quá sáng (trực tiếp dưới ánh đèn). Nếu có thì giờ rảnh rang, có thể vừa thưởng thức nước trà vừa ngắm nhìn các bông hoa, bạn sẽ phát hiện thấy các cụm hoa đó cũng kì diệu không kém gì các bông hoa lớn, màu sắc lòe loẹt.
Với các cụm hoa mau tàn như Hoàng thảo phù dung (.Dendrobium pumilum Roxb.) Hoàng thảo tuyết mai ( Dendrobium crumenatum Sw.), Hoàng thảo vôi (Dendrobium creta-ceum Ldl.) việc thưởng thức hương sắc đậm đà của hoa cũng phải chờ đón và ngắn ngủi như một kiếp hoa”. Nếu có điều kiện, hãy cùng bạn bè thưởng ngoạn hương dịu mát của hoa Hoàng thảo phù dung mỗi buổi sáng vào lúc tan sương và bắt đầu có hơi nóng của mặt trời. Mỗi buổi cả bụi cây chỉ có vài bông hoa hé nở đưa hương thơm tỏa rộng trong 1 chốc lát rồi cánh hoa lại khép kín và hoa chóng úa tàn. May thay, cả bụi Phong lan không bao giờ hoa nở rộ cùng một lúc, do đó có thể thường thức hương thơm trong nhiều ngày (tùy theo bụi Phong lan lớn hay nhỏ) còn Hoàng thảo vôi hoa lớn, mỏng manh chỉ nở chiếc một và cũng chóng tàn trong 1 ngày. Nêu phòng trang trí loài Phong lan này, thì ngoài việc hưởng hương dịu mát của hoa, có thể thưởng thức vẻ đẹp của cả một bụi cây mềm mại, đầy sức sống với dãy lá xanh bóng mượt mà.
Dưới ánh đèn sáng sủa, bên vách tường mới quét vôi vào đầu mùa xuân. Các cụm hoa buông dài của Hoàng thảo thủy tiên (Dendrobium farmeri Paxt.) các chuỗi thân có đốt đều đặn nở kín hoa của Hoàng thảo Long tu (Dendrobium primulinum Ldl.) hay các chùm lớn của Hoàng thảo Giả hạc cDendrobium anosmum Ldl.) nở rộ làm tăng thêm vẻ lộng lẫy của cả căn phòng. Khách bước vào nhà ai cũng phải ngạc nhiên và trầm trồ khen cái dáng quí phái và kiêu kỳ của các cánh hoa rực sỡ. Cách bày trang trí các giò Phong lan này cũng khá dễ dàng, có thể để sát vách tường khi các giò Phong lan bám trên các tấm Dớn mỏng, ví như các giò Phong lan Hoàng thảo Kim điệp (Dendrobium chrysotoxum Ldl.), Lan Hoàng thảo vẩy rồng (Dendrobium jenkinsii wall.) có thân rất ngắn nhưng đưa ra các cụm hoa lớn hoặc treo dài giữa nhà để cả thân và cụm hoa buông thả trong không khí như các bụi Hoàng thảo hạc vĩ (Dendrobium pierardii Roxb.) Hoàng thảo giả hạc (Dendrobium anosmum Ldl.), Hoàng thảo long nhãn (.Dendrobium fimbriatum Hork.)…, riêng các bụi Hoàng thảo thủy tiên (Dendrobium farmeri Paxt.), Hoàng thảo Thái bình (.Dendrobium moschatum Sw.)… có thể đặt chậu trên các kệ (đơn) cao, để thân cây dưa cả cụm hoa ra ngoài. Ánh đèn và màu sắc của cả căn phòng (tường và tranh ảnh) hài hòa với màu sắc và cấu trúc hoa, thân cây sẽ làm cho việc thưởng ngoạn thật trọn vẹn, chỉ thiếu đi một chút hương thơm ngào ngạt của các cánh hoa.

Giá trị thưởng ngoạn của ngoạn của phong lan – phần 2.