Giá trị thưởng ngoạn của phong lan – phần 2.

Cattleya

thân cây khô màu nâu vàng, làm nổi bật lên cụm hoa màu đỏ hồng đâm thẳng ra như một nét chấm phá. Loài Phong lan này chịu được khô và nóng, do đó việc trang trí trong phòng dưới ánh đèn sáng rất phù hợp. Sau đó có thể trang trí các đoạn thân ngắn của Lan Hoàng yến (Ascocentrum miniatum Schltr.) Thân cây ngắn khỏe lá cứng xanh đậm làm nền cho các cụm hoa màu vàng cam rực rỡ mọc thẳng đứng, khỏe mạnh và rất lâu tàn. Bày các chậu hoa này trên các bàn làm việc hay bàn trà rất trang nhã. Nếu bạn ưa kín đáo, không thích sự hấp dẫn sửng sốt, hãy bày một chậu lan Thanh đạm (Coelogyne virescens Rolfe) với cụm hoa màu xanh thầm kín, điểm các vệt đen hấp dẫn và phảng phất mùi thơm êm dịu. Còn bạn hay làm việc về khuya, tại nơi cửa sổ gần bàn làm việc, hãy treo 1 giò lan Vân đa dạ hương (Mỹ dung dạ hương = Vanda denisoniana Bens.), sự mát mẻ của khí trời và hương thơm nhè nhẹ của các cụm hoa làm cho sự lao động của bạn được nhẹ bớt di nhiều và bạn cảm thấy cái sâu thẳm của đêm khuya thêm nhiều ý nghĩa. Nếu muốn tìm một sự mềm mại đơn giản, hãy làm 1 cái giá nhỏ và trồng 1 vài cây Phong lan có thân leo như Lan Vani trung (Vanilla annamica Gagnep), hay loài có củ sát nhau dày đặc, mọc ra các cụm hoa rất’dài uốn cong mềm mại của loài Lan tổ yến Java (Acriopsis javanica Reinw.), đôi khi chọn để treo một vài giò Phong lan của chi lan Lọng (Bulbophyllum Thou.) có thân rễ buông dài mang các củ giả cách xa nhau đều đặn…
Tuy nhiên, cái thú trồng và thưởng ngoạn một chậu Lan đất vẫn “có từ ngàn xưa”. Ông cha ta ngày trước, gây trồng các chậu Trần mộng, Mạc lan, Bạch ngọc… (đều thuộc chi Cymbidium SW.) rất cầu kỳ. Đất trồng sắn ra từ bùn đáy các hồ ao và dược phơi khô từng viên lớn hơn viên gạch. Viên đất khô cứng được xếp kiểu so le nhau nơi thoáng gió và không bị mưa nước làm ẩm. Mỗi năm, vào cuối mùa thu, dể chuẩn bị hãm chồi hoa kịp nở vào dịp tết, các cụ lại thay đất thêm phân cho các chậu Lan, công việc thật tỷ mỉ và cầu kỳ. Đất được chặt ra thành viên nhỏ, lớn khoảng 3-4 cm xếp quanh các củ Lan, sao cho cây vừa đứng vững, vừa đủ thoáng giúp cho các chồi hoa có thể đâm ra dễ dàng. Trong quá trình chuyển đất, có thể tách nhỏ bụi nếu có nhiều củ già đâm ra nhiều chồi, cắt bỏ các lá già cùng với các rễ đã thối.
Công việc chăm sóc cây vừa mang tính chính xác, khoa học vừa là cái thú tao nhã. Tuy vậy, những ngày chờ đợi, chăm tỉa các chậu Lan để hoa nở đúng vào dịp mới thật là cái thú không sao kể xiết. Ngày xuân, khi các chùm hoa chớm nỏ, các chậu lan được bày vào chỗ đẹp nhất trong nhà, trên các chiếc đôn cao hai bên bàn thờ tổ tiên hay cạnh các bàn trà để cả nhà, họ hàng và bạn bè cùng thưởng thức. Các cụm hoa mọc thẳng trong dám lá xanh mướt, nở xòe ra các bông hoa lớn màu sắc hài hòa, tỏa ra hương thơm dịu nhẹ làm cho không khí ngày xuân thêm ấm cúng và trang nhã. Rồi bên chậu Phong lan đang nở hoa thơm ngát đầu sớm mồng một, các cụ dem giấy bút ra làm thơ “khai bút” hoặc hãm cho hoa nở đúng vào rằm tháng giêng, nhằm vào ngày tết Nguyên tiên để các bạn bè có thể cùng thưởng thức hoa nở vừa “nhắm rượu” đầu xuân. Phải có cái rét hơi se se vào các ngày đầu xuân (như ở Đà Lạt, hay miền Bắc Việt Nam) mới thấy hết được cái vẻ đẹp và hương sắc của các chậu lan đất. Ngày xuân, ngoài các chậu lan Kiếm (Cymbidium Sw.) vùng đồng bằng Nam bộ có thể thưởng thức vẻ đẹp của các chậu lan Bầu rượu (Calanthe R.Br.) tuy không có hương thơm đậm đà, nhưng dáng củ giả rất độc đáo, nổi trên nền đât ẩm, đặc biệt từ cạnh các củ giả cụm hoa rất dài, mảnh, vươn lên mang các bông hoa lớn màu tím trắng rất duyên dáng. Rồi cuối xuân đầu hè, các chậu lan Hạc đính (Phaius tankervilleae BI.) mà lá đã tàn lụi từ năm trước cũng bắt đầu nở ra các cụm hoa lớn mập vươn thẳng trổ đầy hoa màu nâu, vàng rất hấp dẫn. Cái thú thưởng thức các loài lan đất là thấy được mùa lá và mùa hoa nẩy ra xen kẽ nhau, nên có thể vừa thưởng thức các cụm hoa một cách toàn vẹn vừa thấy được sức sông dẻo dai của củ giả. Ngược lại các chậu lan Bạch hạc (Thunia alba Rchb. £.), Lan Vân đa long châu (Vanda musperoe Guill) cho các cụm hoa lớn trên đỉnh các đám lá màu xanh bóng, sau khi cây cho hoa sẽ lụi đi toàn bộ và năm sau sẽ cho chồi mới đầy đủ cả lá và hoa.
Việc trưng bày các chậu lan đất trong phòng khách cũng dễ dàng. Tùy theo vị trí các đồ đạc và hướng cửa mà bày sao cho cụm hoa nở ngang với tầm mắt hay thấp hơn một chút để có thế vừa ngồi nói chuyện vừa làm việc vừa thưởng thức hoa ngang với tầm mắt. Với các hoa có hương thơm, nên bày chỗ ít có gió lùa và ánh sáng vừa đủ, còn với các loài cho hoa rực rỡ, nhiều màu, nên bày chỗ có ánh sáng đầy đủ mọi phía, và sát với các nền tường màu nhạt. Khi bày nên xoay chậu lan sao cho khoe ra được hết các cụm hoa, và hoa vươn ra phía hướng thưởng ngoạn. Dưới các chậu hoa nên dặt các khay lớn, để khi tưới nước không bị vương ra nhà, nếu không việc tưới nước hết sức thận trọng, chậm và ít một vừa đủ làm ẩm đất. Các cụm hoa dài, mảnh mai có thể cột nhẹ vào que chống, để hoa luôn luôn vươn lên cao. Nếu bày một giò Phong lan đính trên một giá thể mỏng (một miếng dớn hay một mảnh vỏ cây), nên treo vừa tầm nhìn hay hơi cao một chút (nếu cây có chùm hoa buông thõng) để có thể vừa chăm sóc (phun nước nhẹ) vừa thưởng ngoạn trọn vẹn. Nếu cụm hoa bị khuất trong một vài lá, có thể cắt bỏ một phần các lá hay đoạn thân không cần thiết, cốt sao cho lộ ra hết cụm hoa (có thể uốn cụm hoa ra ngoài bằng cách buộc hay đệm bằng bông ở nách lá hướng cụm ra ngoài theo ý muốn và làm từ khi cụm hoa còn là chồi).
Ngày nay, cùng với lối sống công nghiệp, dân thành thị đều sinh hoạt trong các căn hộ chật hẹp, nhiều đồ đạc và máy y móc (tivi, tủ lạnh) nên các thú chơi Phong lan cũng đang có chiều hướng thay đổi. Xu hướng của các nghệ nhân tài tử thường trình bày trong phòng làm việc, phòng tiếp khách thậm chí cả trong phòng ăn hay phòng ngủ các giò Phong lan nhỏ bé gọi một cách dáng yêu là – Phong lan nhí. Phong lan Việt Nam mà đa số các loài trong các chi đều đáp ứng một cách tối đa cho cách trình bày này (thực ra xu hướng trên thế giới cũng muốn thu nhỏ các chậu Phong lan cỡ lớn thành các loại lùn để dễ bày trong phòng).

Giá trị thưởng ngoạn của phong lan – phần 3.